Wyspa Wielkanocna – wyspa na południowym Oceanie Spokojnym w centralnej części Wzniesienia Wschodniopacyficznego. 3791 mieszkańców (70% stanowią Polinezyjczycy), jedyna miejscowość to Hanga Roa. Należy do Chile, wchodzi w skład regionu Valparaíso. Znajduje się w odległości 2.078 km od najbliższej zamieszkanej wyspy - Pitcairn i 3.600 km od brzegów Chile. Znana jest przede wszystkim ze znajdujących się na niej wielkich kamiennych posągów przedstawiających głowy - moai.

Historia

Według literatury wyspa została zasiedlona około roku 300-400 n.e. przez osadników z Hawajów. Niektórzy naukowcy twierdzą jednak, że mogło to mieć miejsce około roku 700-800 n.e. na co wskazuje datowanie radiowęglowe. Polinezyjczycy prawdopodobnie przybyli z Markizów przywożąc ze sobą banany, taro, kurczaki, czy szczury.

Inna teoria rozpropagowana przez Thora Heyerdahla mówi, że część późniejszych mieszkańców wyspy zwanych długouchymi przybyła na Wyspę z Ameryki Południowej. Mają o tym świadczyć m.in. uprawy słodkiego ziemniaka znajdującego się na wyspie, podania mieszkańców, jak również cechy wyglądu dawnych mieszkańców wyspy, wynikające z posągów. Heyerdahl doświadczalnie dowiódł możliwości przepłynięcia z Ameryki Południowej do Polinezji tratwą (Kon-Tiki). Według podań, arystokratyczni długousi w trakcie powstania ciemiężonej ludności pochodzenia polinezyjskiego zostali prawie zupełnie zgładzeni. Późniejsze badania nie wykazały powiązań genetycznych współczesnych mieszkańców Wyspy Wielkanocnej z mieszkańcami Ameryki Południowej, co jednak biorąc pod uwagę całkowitą zagładę "długouchych" niekoniecznie musi całkowicie podważać teorię Heyerdahla.

Kontakt Europejczyków z wyspą rozpoczął się w niedzielę wielkanocną 1722 roku, gdy Holender Jacob Roggeveen odkrył na wyspie 2000-3000 mieszkańców, jakkolwiek cywilizacja ta mogła wcześniej dochodzić do 10000-15000 mieszkańców. Taki spadek liczby mieszkańców spowodowany został przez wyczerpanie naturalnych zasobów wyspy oraz ścięcie wszystkich drzew. Według podań ustnych w wyniku tego doszło do walk oraz kanibalizmu z powodu braku żywności.

Do połowy XIX wieku wielkość populacji odbudowała się do poziomu ok. 4000, aby w przeciągu 20 lat, w wyniku wywożenia tubylców do pracy niewolniczej w Peru oraz Chile populacja ta zmniejszyła się do 110 mieszkańców w 1877. W tym czasie mieszkańcom narzucono wyznanie katolickie. Po interwencjach, m.in. biskupów chilijskich, zaprzestano wywożenia mieszkańców, tym którzy przeżyli niewolniczą pracę pozwolono wrócić, lecz niestety większość z nich zmarła w wyniku epidemii grypy. Po zaprzestaniu porwań populacja mieszkańców wyspy znów zaczęła się zwiększać.

W 1888 wyspa została przyłączona do Chile przez Policarpo Toro. Wg spisu z 2005 roku populacja liczy 3791 mieszkańców i w porównaniu ze spisem z 1982 odnotowano znaczny wzrost (populacja w r. 1982 wynosiła 1936 osób). Jest to spowodowane przede wszystkim imigracją Europejczyków na wyspę. Jednocześnie zmniejsza się w społeczności udział Polinezyjczyków (z 70% w 1982 do 60% w 2005)

Moai

Miejsce to znane jest przede wszystkim z około 900 kamiennych posągów, zwanych moai stawianych na kamiennych platformach ahu. Stanowią one najbardziej znane osiągnięcie cywilizacji polinezyjskich mieszkańców wyspy. Większość z nich została wykuta w tufie wulkanicznym pochodzącym z wulkanu Rano Raraku przy pomocy narzędzi z bazaltu. Kamieniołom, w którym obrabiano materiał, porzucono nagle. Świadczą o tym niedokończone posągi. Przeznaczenie tych obiektów nie jest dotychczas znane. Powstało na ten temat wiele teorii, mówiących o posągach jako wyobrażeniu bóstw, czy przodków. Nie wiadomo też, jak przemieszczano ciężkie bloki kamienia. Prawdopodobnie używano do tego drewnianych płóz. Moai wycinano kamiennymi narzędziami ze skały wulkanicznej. Polinezjaniści zgodnie przyjmują, że budowa posągów została przerwana nagle w XVI wieku Powodem było prawdopodobnie przeludnienie wyspy, klęska głodu i wybuch walk międzyplemiennych.

Drzewa rosnące obecnie na wyspie (głównie eukaliptus i akacja) mają ok. 50 lat i zostały przywiezione z Chile. Kiedyś znajdowały się tam lasy tropikalne, ale tubylcy prawdopodobnie doszczętnie je wycięli budując łodzie, domy i transportując moai. Spowodowało to spadek jakości gleby i klęskę głodu.

Na wyspie wystepowały palmy prawdopodobnie podobne do palmy kokosowej. Należały do gatunku Paschalococos disperta, które ostatecznie zostały doszczętnie wycięte około roku 1650. Na Wyspie Wielkanocnej występowało również co najmniej 6 endemicznych gatunków ptaków lądowych, m.in. papugi, czaple i płomykówki, chruściele oraz kilka gatunków ptaków morskich tj. petrele, fregaty, nawałniki. Powodem ich zagłady było wylesienie wyspy oraz ich wykorzystanie jako źródło pożywienia we wczesnych czasach zasiedlenia przez ludzi.

Na wyspie znaleziono drewniane tabliczki pokryte pismem, zwanym rongorongo, które nie zostało odczytane.

źródło: wikipedia, onet